|
|
|
|
|
|
|
Genel Bilgiler
Giriş
Tanı
Evrelendirme
Tedavi ve bakım
Kanser araştırmalarının başarısı
Mitler ve Gerçekler
Erken Tanı ve Tanı
Meme Kanseri Nasıl Yakalanır?
Herhangi bir belirti bulunmayan kişilerde, kanser gibi hastalıkları bulmak için yapılan test ve
muayenelere tarama adı verilir. Meme kanseri ne kadar erken yakalanırsa tedavi şansı o
kadar yüksektir. Amaç, kanserlerin belirtilere yol açmadan önce bulunmasıdır. Meme
kanserinin boyutu ve ne kadar uzağa yayıldığı hastanın durumunun belirlenmesindeki en
önemli faktörlerdir. Birçok doktor, meme kanserlerinin erken saptanmasını sağlayan testlerin
her yıl binlerce yaşamı kurtardığını düşünmektedir. Aşağıdaki yönergeler meme kanserinin
erken tanı ve başarılı tedavi şansını arttırmaktadır.
Meme Kanserinin Erken Tanı İlkeleri
Herhangi bir belirti bulunmayan kadınlarda meme kanserlerinin erken tanısı için Amerikan
Kanser Derneği aşağıdaki ilkeleri önermektedir:
Mamografi: Kırk yaş ve üzerindeki kadınların her yıl mamografi çektirmeleri ve sağlıklı
oldukları sürece de bunu sürdürmeleri önerilmektedir. Mamografiler bazı kanserleri atlasa
da, meme kanserlerini saptamak için iyi bir yöntemdir.
Klinik meme muayenesi: Yirmili ve otuzlu yaşlardaki kadınların tercihen üç yılda bir düzenli
muayenenin bir parçası olarak bir uzmana klinik meme muayenesi (KMM) yaptırmaları
gerekir. Kırk yaşından sonra ise her yıl bir uzman tarafından KMM yapılmalıdır.
Mamografiden hemen önce KMM yaptırılması iyi bir fikir olabilir. Kendi memenizin neye
benzediğini öğrenmek için bu muayeneden yararlanabilirsiniz.
Meme bilinci ve kendi kendine meme muayenesi (KKMM): KKMM, yirmili yaşlarda
başlanabilecek bir seçenektir. Kadınlarla KKMM'nin yararları ve kısıtlılıkları hakkında
konuşulmalıdır. Memelerinin görünümünde veya KKMM'de bir değişiklik fark eden kadınların
bunu hemen doktorlarına bildirmeleri gerekir.
KKMM yapmaya karar verdiğinizde, doktorunuz veya hemşirenizin yönteminizin doğruluğunu
kontrol etmeleri gerekir. Düzenli aralıklarla KKMM yapıyorsanız memelerinizin normal
görünümü ve hissini öğrenmiş olmanız gerekir. Böylece değişiklikleri daha kolay fark
edebilirsiniz. Ancak KKMM yapmayabilir veya sabit bir programa göre yapmayabilirsiniz.
En önemlisi aşağıdaki değişiklikleri fark ettiğinizde hemen doktorunuza başvurmanızdır:
yumru veya şişlik, ciltte tahriş veya çöküntü, meme başı ağrısı veya içe çekilmesi, meme
başı veya meme derisinde kızarıklık veya pullanma, süt dışında akıntı. Memede meydana
gelen bu değişikliklerin çoğu kez kanser olmadığının unutulmaması gerekir.
Yüksek riskli kadınlar: Meme kanseri açısından yüksek risk taşıyan kadınlar, en uygun
yaklaşımın bulunması için doktorlarıyla görüşmelidir. Bu, mamografilere daha erken
yaşlarda başlanması, ek tetkikler yapılması veya daha sık muayene anlamına gelebilir.
Tanı Yöntemleri
Mamografiler
Mamografi, memenin röntgen filmidir. Meme problemi olmayan kadınlarda meme hastalığı
olup olmadığına bakmak için bu tetkik kullanılır. Yine meme bulguları olan kadınlarda tanı amacı ile kullanılır.
Mamografi sırasında meme 2 tabaka arasında sıkıştırılarak dokunun düzleştirilmesi ve
yayılması sağlanır. Bu basınç sadece birkaç saniye sürmektedir. Biraz rahatsızlık verse de iyi
bir görüntü elde etmek için gereklidir. Çok düşük düzeyde radyasyon kullanılır. Birçok kişi x
ışınlarına maruz kalmaktan çekinse de, mamografilerde kullanılan düşük düzeydeki
radyasyon meme kanseri riskini arttırmaz.
Mamografi çektirmek için belden yukarıdaki giysilerinizi çıkarmanız gerekir. Örtünmeniz için
bir örtü verilecektir. Bir teknisyen (genellikle kadın) memenizi tetkik için doğru biçimde
yerleştirecektir. Grafi çekilirken sadece birkaç saniye basınç uygulanmaktadır. Tüm işlem
yaklaşık 20 dakika sürmektedir.
Mamografi çekilen her on kadından birinde daha fazla görüntü alınmasına ihtiyaç duyulur,
ancak bu kadınların çoğunda meme kanseri yoktur, bu yüzden böyle bir durumla
karşılaşırsanız telaşa kapılmayın. Her 1,000 mamografiden sadece bir veya ikisinde kanser
tanısı konulmaktadır.
Meme kanseri riski yüksek olan kadınların en iyi yaklaşım için doktorlarıyla konuşmaları
gerekir. Daha genç yaşta mamografi çektirmeye başlamaları, daha sık çektirmeleri veya
başka testler yaptırmaları yararlı olabilir. Eğer yüksek risk taşıyorsanız doktorunuz ultrason
veya MRG (manyetik rezonans görüntüleme) önerebilir.
Klinik Meme Muayenesi
Klinik meme muayenesi (KMM); doktor, hemşire veya asistan doktor gibi bir uzman
tarafından memelerinizin muayene edilmesidir. Bu muayene için belden yukarıdaki
giysilerinizi çıkarmanız gerekir. Muayene eden kişi ilk olarak memelerinizin büyüklük veya
şeklinde bozukluk olup olmadığına bakacaktır. Daha sonra, parmaklarının etli kısımlarıyla
yavaşça dokunarak memelerinizde yumru olup olmadığına bakacaktır. Eğer bilmiyorsanız
kendi kendine meme muayenesinin nasıl yapıldığını öğrenmek için bu iyi bir fırsattır.
Meme Bilinci ve Kendi Kendine Meme Muayenesi
Kadınların memelerinin normalde nasıl göründüğünü ve hissedildiğini bilmeleri ve herhangi
bir değişikliği hemen doktorlarına bildirmeleri gerekir. Bir değişiklik saptamanız kanser
anlamına gelmez.
Memelerinizin nasıl göründüğü ve hissedildiğini bilmeniz, meydana gelebilecek herhangi bir
değişikliği fark etme şansınızı arttırır. Belirli bir program izleyerek, memelerinizi adım adım
incelemeyi de tercih edebilirsiniz. Kendi kendine meme muayenesi (KKMM) için en uygun
zaman memelerinizin hassas veya şiş olmadığı zamandır. Herhangi bir değişiklik saptarsanız
hemen doktorunuza başvurunuz.
Meme implantı olan kadınlar da KKMM yapabilirler. Cerrahınız implantınız sınırlarını
belirlemesi, ne hissettiğinizi anlamanıza yardımcı olabilir. İmplantlar meme dokusunu iterek
muayeneyi kolaylaştırabilirler.(7)
Kendi kendine meme muayenesi hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Meme Kanseri Şüphesi Varsa
Meme kanseri olduğunuzu düşündürecek herhangi bir sebep varsa başka testler yaptırmanız
gerekir. Size bazı sorular sorup tam bir fizik muayene yaptıktan sonra (klinik meme
muayenesi dâhil) doktorunuz aşağıdaki testlerden yaptırmanızı önerebilir:
Görüntüleme Testleri
Mamografiler:
Mamografiler genellikle tarama için kullanılsa da, meme kanseri olduğunuzu
düşündüren bir sebep olduğunda da yapılabilir. Bunlara tanısal mamografiler adı verilir.
Böyle bir mamografi, her şeyin yolunda olduğunu ve tekrar yıllık mamografilere
dönebileceğinizi gösterebilir. Ya da biyopsi yapılması gerektiğini de gösterebilir.
Mamografide tümör görülmese de, sizin veya doktorunuzun bir yumru hissetmeniz
durumunda biyopsi yapılması gerekebilir. Bunun istisnası, ultrason ile yumrunun kist
olduğunun gösterilmesidir.
Mamografiler genç kadınlarda daha az etkindir çünkü memelerinin daha sıkı olması tümörü
gizleyebilir. Hamile veya emziren kadınlar için de aynı durum geçerlidir. Meme kanserlerinin
çoğu yaşlı kadınlarda görüldüğü için bu durum bir sorun oluşturmaz. Ancak, meme kanseri
açısından genetik risk taşıyan genç kadınlar için bu bir sorundur çünkü bu kadınlarda
genellikle daha genç yaşta kanser ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, artık bazı doktorlar bu
kadınların taranmasında mamografi ile birlikte MRG yapılmasını da önermektedir.
Mamografi ile kanser olup olmadığı kesin olarak gösterilemez. Eğer mamografisiz olası bir
soruna işaret ediyorsa, meme dokusu örneği alınır ve mikroskop ile incelenir. Bu işleme
biyopsi adı verilir.
Meme ultrasonu:
Ultrason, ses dalgaları kullanılarak vücudun bir bölgesinin
görüntülenmesidir. Ses dalgalarının yansımaları bilgisayar tarafından toplanarak ekranda bir
görüntü (resim) oluşturulur.
Ultrason, mamografi ile birlikte kullanılabilecek iyi bir yöntem haline gelmiştir. Yaygın olarak
bulunmakta ve diğer testlerden daha ucuza mal olmaktadır. Genellikle, mamografi ile
bulunan belirli bir bölgeye bakmak için kullanılır. Ayrıca, iğne ile sıvı çekilmesine gerek
kalmadan kist ile katı kitleler arasında ayırım yapma olanağı sağlar.
Duktografi :
(galaktografi olarak da adlandırılır.) özel bir röntgen tetkiki olup, meme başı akıntısının sebebinin belirlenmesinde bazen yardımcı olmaktadır. Meme başındaki kanalın
açıklığına ince plastik bir boru yerleştirilir. Röntgen filminde kanalın görülmesini sağlayan bir
madde enjekte edilir. Kanalın içinde bir kitle varsa görüntülenebilir. Akıntı varsa, sıvı alınarak
kanser hücreleri açısından araştırma yapılabilir.
MRG (manyetik rezonans görüntüleme):
MRG'de x ışınları yerine radyo dalgaları ve
kuvvetli mıknatıslar kullanılır. Bilgisayar aracılığıyla bu dalgalar son derece detaylı bir
görüntü haline getirilir. Mamografilerde bulunan kanserlerin veya meme kanseri riski yüksek
kadınların incelenmesinde özel MRG türleri kullanılabilir. Bu yöntemle küçük kanserlerin
bulunmasının gerçekten hayat kurtarıcı olup olmadığı henüz bilinmemektedir.
Durumunuz hakkında doktora daha fazla bilgi verebilecek bazı başka testler de
bulunmaktadır. Bu testlerden birini yaptıracak iseniz, çekinmeden doktorunuzdan size test ile
ilgili açıklama yapmasını isteyiniz.
Biyopsi
Testler meme kanseri olabileceğinizi gösteriyorsa biyopsi yapılır. Kesin olarak öğrenmenin
yolu biyopsi yaptırmaktır. Bu işlem sırasında, ilgili alandan hücreler alınarak laboratuvarda
incelenir. Birçok biyopsi türü vardır. Doktorunuz sizin için en iyi olanı seçecektir.
İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB):
Bu testte, çok ince bir iğne kullanılarak yumrudan
sıvı çekilmeye çalışılır. İğneyi yumruya isabet ettirmek için doktorunuz ultrason kullanabilir.
Bölge uyuşturulabilir veya uyuşturulmayabilir. Bazen anestetik madde verilme işlemi
biyopsinin kendisinden daha çok rahatsızlık verebilir.
Çekilen sıvı berrak ise yumrunun iyi huylu kist olma olasılığı yüksektir. Kanlı veya bulanık sıvı
kist anlamına gelebileceği gibi nadiren kanser de olabilir. Eğer yumru katı ise, küçük doku
parçaları alınır. Bu parçalara mikroskop ile bakılarak kanser olup olmadığı incelenir.
Biyopsi net bir sonuç vermediği takdirde veya doktorunuz hâlâ emin değilse, ikinci bir biyopsi
veya farklı türde bir biyopsi yapılması gerekebilir.
Stereotaktik kalın iğne biyopsisi:
Bu testte kullanılan iğne, ince iğne biyopsisinde
kullanılandan daha kalındır. Birkaç doku parçası almak için kullanılır. Biyopsi hastaneye
yatmadan, lokal anestezi (o bölge uyuşturulur) ile yapılır.
Cerrahi biyopsi:
Bazen mikroskopla incelemek için yumrunun bir kısmı veya tamamının
çıkarılması için cerrahi uygulanması gerekir. Tüm yumrunun etrafındaki bir miktar normal
doku ile birlikte çıkarılması gerekir. Bu işlem genellikle hastaneye yatmadan gerçekleştirilir.
Lokal anestezi uygulanır, ayrıca gevşemeniz ve işlemi fark etmemeniz için sakinleştirici de
verilebilir.
Doktorunuza ne tür biyopsi yapılacağını ve işlem sırasında ve sonrasında nelerle
karşılaşabileceğini sorunuz.
Biyopsi laboratuvar testleri:
Biyopsi ile alınan dokular laboratuvarda incelenerek iyi huylu
veya kanser ayırımı yapılır. Kanser değilse ek bir tedavi gerekmez. Eğer kanserse, kanserin
türü ve invaziv olup olmadığı hakkında biyopsi ile bilgi edinilebilir.
Biyopsi örneğine 1'den 3'e kadar bir derece verilir. Normal meme dokusuna daha çok
benzeyen kanserlerin daha yavaş büyüme ve yayılma eğilimleri vardır. Genellikle, düşük
derece yavaş büyüyen kansere, yüksek derece ise hızlı büyüyen kansere işaret eder.
Derece, sonucun (prognoz) tahmin edilmesine yardım eder. Tümör derecesi, özellikle lenf
bezi tutulumu olmayan küçük tümörlü hastalarda önem taşır. Bu tür hastalarda tümör
çıkarıldıktan sonra ek bir tedaviye gerek kalmayabilir; ancak yüksek dereceli tümörlere sahip
hastalara genellikle hormon tedavisi veya kemoterapi uygulanır.
Biyopsi örnekleri östrojen (ER) veya progesteron (PR) gibi bazı hormonlara ait reseptörler bulundurup bulundurmadıkları açısından da incelenebilir. Eğer reseptör varsa genellikle ER-pozitif veya PR-pozitif olarak adlandırılır. Bu tür kanserlerin, reseptör bulunmayan türlerden daha iyi sonuçlanma eğilimi vardır çünkü hormon tedavisine daha iyi yanıt verirler. Her 3 meme
kanserinden 2'sinde bu reseptörler bulunur.
Kanserin büyüme hızı ve en iyi sonuç verecek tedavinin belirlenmesi için de başka
laboratuvar testleri yapılabilir.
Gen düzeni testleri:
Yapılan araştırmalarda, aynı anda birçok gen düzeninin
incelenmesinin, ilk tedaviden sonra kanserin yineleyip yinelemeyeceğinin belirlenmesine
yardımcı olduğu gösterilmiştir. Özellikle kemoterapi gibi ek tedavilerin yararlı olup
olmayacağına karar verilirken bu testlerden yararlanılabilir. Şu anda farklı gen dizilerinin
incelendiği 2 ayrı test bulunmaktadır. Bazı doktorlar bu testleri uygularken, bazıları bu
konuda devam eden büyük klinik çalışmaların sonuçlanmasını beklemektedir.
Meme Kanseri Yayılımını Bulmak İçin Kullanılan Testler
Akciğer filmi:
Kanserin akciğerlere yayılıp yayılmadığını görmek için bu tetkik yapılabilir.
Kemik sintigrafisi:
Bu tetkikle kanserin kemiklere yayılıp yayılmadığı görülebilir. Hastaya
düşük dozda radyasyon verilir. Kemik, radyasyonu tutarak filmde "sıcak nokta" şeklinde
yapıların belirmesine yol açar. Bu sıcak noktalar kanser olabilir; ancak, artrit gibi başka
sorunlar da bu duruma yol açabilir. Bu nedenle sıcak noktaların röntgen filmlerinin çekilmesi
gerekebilir.
BT (bilgisayarlı tomografi):
BT özel bir röntgen türüdür. Çeşitli açılardan birçok görüntü
alınır. Bu görüntüler bilgisayarda birleştirilerek, iç organların detaylı bir görüntüsü oluşturulur.
Kanserin karaciğer veya diğer organlara yayılıp yayılmadığının gösterilmesinde bu tetkikten
yararlanılabilir. Ayrıca, biyopsi iğnesinin şüpheli bölgeye yerleştirilmesinde kılavuz olarak da
kullanılabilir.
MRG (manyetik rezonans görüntüleme):
MRG'de x ışınları yerine radyo dalgaları ve
kuvvetli mıknatıslar kullanılır. Beyin ve omuriliğin görüntülenmesi için bu tetkikten
yararlanılabilir. BT'den biraz daha rahatsızlık verici olabilir çünkü biraz daha uzun sürer ve
çekim sırasında dar bir bölmeye girmeniz gerekir. Ayrıca makinenin çıkardığı yüksek sesten
de rahatsız olabilirsiniz. Bazı merkezlerde kulaklıktan müzik dinletilerek bu gürültü
bastırılmaya çalışılır.
PET (pozitron emisyon tomografi) tetkiki:
Bu tetkikte radyoaktif atom bulunduran bir tür
şeker kullanılır. Kanser hücreleri bol miktarda şeker emerler. Böylece özel bir kamera ile bu
hücreler görüntülenebilir. Doktor, kanserin yayıldığını düşünüyor ancak nereye yayıldığını
bilmiyorsa PET tetkiki yapılabilir. Ayrıca lenf bezleri alınmadan önce kanser kontrolü
yapılması için de kullanılabilir. Bazı yeni cihazlar aynı anda hem PET hem de BT
yapabilmektedir.
Doktorunuzun sizin için en iyi tedaviye karar vermeden önce yapılabilecek başka testler de
vardır. Yapılan diğer testler konusunda doktorunuza soru sormaktan çekinmeyiniz.
Kanser saptandığında artık hastalık hakkında bilgi almanın zamanı gelmiş demektir. Önce
biyopsi, ardından başka testler yapılır ve daha sonra tedavi kararı verilir. Hareket tarzını
seçmeden önce doktorunuzla ve ailenizle görüşecek zamanınız vardır. Apar topar tedaviye
başlamanın gereği yoktur. Sizin için en iyi tedavi seçeneği hakkında karar vermeden önce
ikinci kez düşünmelisiniz.
|
|
