|
|
|
|
|
|
|
|
Genel Bilgiler
Giriþ
Taný
Evrelendirme
Tedavi ve bakým
Kanser araþtýrmalarýnýn baþarýsý
Mitler ve Gerçekler
Kanser Tedavisinin Yan Etkileri
Kanser tedavisi saðlýklý hücre ve dokulara da zarar verebileceðinden istenmeyen yan etkiler de görülmektedir. Belirgin yan etkiler, tedavinin tipi ve büyüklüðüne göre deðiþmektedir. Bunlar her kadýn için veya ayný tedaviyi gören kadýnlar için ayný olmayabilir. Ayný hastada, yan etkiler bir tedavi seansýndan diðer tedavi seansýna deðiþebilir. Doktor, tedavilerin yan etkilerini ve ne yapýlmasý gerektiðini size anlatacaktýr.
Ameliyat
Ameliyat yerinde kýsa süreli aðrý ve hassasiyet olabilir. Ameliyattan önce hastalar aðrýnýn giderilmesi için doktorlarýyla konuþmalýdýrlar. Her ameliyat az da olsa enfeksiyon, kanama ve baþka problem riski taþýyabilir. Herhangi bir problem oluþan kadýnlar doktorlarýna baþvurmalýdýrlar.
Bir yada iki memesi alýnan kadýnlar eðer büyük memelilerse denge kaybý yaþayabilirler. Bu dengesizlik boyun ve sýrt bölgesinde aðrý yaratabilir. Ayný zamanda meme alýnan bölgenin derisi gergin hissedilebilir. Omuz ve kol kaslarý da gergin hissedilebilir ama bu problem geçicidir. Doktor, hemþire ve fizyoterapist, kadýnýn kol ve omzundaki gücü geri kazanmasý için egzersiz önerebilirler.
Ameliyat sýrasýnda bazý sinirler incinmiþ veya kesilmiþ olabileceðinden hastalar, omuz, koltuk altý, üst kol ve memesinde uyuþma ve karýncalanma hissedebilir. Bunlar birkaç hafta yada birkaç ayda geçer, ama bazý kadýnlarda uyuþma daha uzun sürebilir.
Lenf Ödem (Kol Ödemi)
Koltukaltýndaki lenf bezlerinin alýnmasý, lenf sývýsýnýn akýþýný yavaþlatýr. Sývý, kolda ve elde birikip þiþme (lenfödem) yaratýr. Bu problem ameliyattan hemen sonra ya da yýllar sonra da olabilir. Hastanýn tedavi edilen taraftaki el ve kolunu hayatý boyunca korumasý gerekir. Kadýnýn aþaðýdakilere dikkat etmesi gerekir:
- Etkilenen koluna dar kýyafetler yada mücevher takmaktan kaçýnmalý
- Çanta ya da valizini diðer koluyla taþýmalý
- Kesilmesini önlemek için koltukaltýný elektrikli makineyle almalý
- Ýðne, kan testleri, kan basýncý ölçümlerini diðer koluna yaptýrmalý
- Bahçeyle uðraþýrken elini korumak için eldiven giymeli, kuvvetli deterjanlar kullanmamalý
- Dikkatli manikür yaptýrmalý, týrnak etlerini kesmekten kaçýnmalýdýr.
Hasta doktoruna, kolunda ya da elinde olabilecek kesik, böcek ýsýrýðý, güneþ yanýðý ya da baþka incinmelerle nasýl baþ edeceðini sormalý. Ayný zamanda kolu yada eli incindiðinde, þiþtiðinde, kýzardýðýnda yada ýsýndýðýnda doktoruna baþvurmalý.
Eðer lenfödem oluþursa, doktor bu tip problemler için egzersiz yada baþka yollar önerebilir. Örneðin lenfödem olan bazý kadýnlar lenf sývýsý akýþýný artýrmak için elastik kolluk giyerler. Doktor, ayný zamanda ilaç, masaj veya kola baský yapan makineler gibi baþka yaklaþýmlar da önerebilir. Hastaya bir uzman yada fizyoterapist önerilebilir.
Radyoterapi
Radyoterapi sýrasýnda meme kanseri olan kadýn, özellikle tedavinin sonuna doðru yorgunluk hissedebilir. Bu his tedavi bittikten sonrada devam edebilir. Dinlenmek önemli, ama doktorlar hastalarýna genelde olabildiklerince aktif olmalarýný önerirler.
Tedavi edilen alandaki cildin kýrmýzý, kuru, hassas ve kaþýntýlý olmasý yaygýndýr. Meme aðýr ve gergin hissedilebilir. Bu problemler zamanla geçer. Tedavinin sonuna doðru cilt nemlenebilir. Bu alanýn havayla yeteri kadar temas ettirilmesi cildin iyileþmesine yardýmcý olur.
Sütyen ve diðer kýyafetler kaþýntý ve terleme yapabileceðinden, hastalar tedavi süresinde bol pamuklu kýyafetler tercih etmelidirler. Cilt bakýmý da önemlidir. Kadýnlar tedavi edilen alana deodorant, krem ve losyonlar kullanmadan önce doktorlarýna danýþmalýdýr. Radyoterapinin bu yan etkileri geçidir. Tedavi bittikten sonra tedavi alaný yavaþ yavaþ iyileþir. Fakat cildin renginde sürekli bir renk farklýlýðý olabilir.
Kemoterapi
Radyasyon gibi kemoterapi de kanser hücreleri gibi normal hücreleri etkileyebilir. Kemoterapinin yan etkileri genelde belli ilaçlara ve doza göre deðiþir. Genelde anti-kanser ilaçlarý, çabuk bölünen hücreleri etkiler, bunlar:
- Kan hücreleri: Bu hücreler enfeksiyonla savaþýr, kanýn pýhtýlaþmasýný saðlar ve vücudun diðer bölgelerine oksijen taþýr. Kan hücreleri etkilendiðinde, hastalar hastalýklara kolay yakalanýr, kolayca kanar, kendilerini yorgun ve zayýf hissedebilir.
- Saç köklerindeki hücreler: Kemoterapi saç dökülmesine neden olabilir. Saç uzar ama rengi ve yapýsýnda farklýlýk olabilir.
- Sindirim sistemindeki hücreler: Kemoterapi iþtahsýzlýk, bulantý, ishal veya aðýz ve dilde yara yapabilir. Bu yan etkilerin bir çoðu ilaçlarla kontrol edilebilir.
Kemoterapinin yan tesirleri kullanýlan ilaç türüne, verilen miktara ve tedavi süresine baðlýdýr.
Aþaðýdaki geçici yan tesirler ortaya çýkabilir:
- Çok yorgun olmak (bitkinlik, genellikle alyuvar eksikliðine baðlý)
- Bulantý ve kusma
- Ýþtahsýzlýk
- Saç dökülmesi
- Aðýzda yaralar
- Âdet düzeninde deðiþmeler (kalýcý olabilir)
- Artmýþ enfeksiyon riski (akyuvar eksikliðine baðlý)
- Çürük oluþmasý veya küçük kesilerden sonra kanama (kandaki plateletlerin eksikliðine baðlý)
Bu yan tesirlerin çoðu tedavi bittiðinde ortadan kalkar. Örneðin, saçlarýnýz yeniden çýkar. Yan
tesirlerle ilgili bir sorununuz olduðunda doktorunuza veya hemþirenize durumu bildiriniz,
çünkü genellikle yapýlabilecek bir þeyler vardýr.
Bazý anti-kanser ilaçlarý, yumurtalýklara zarar verebilir.
Kalýcý yan tesirler olarak erken âdet kesilmesi (menopoz) ve hamile kalamama görülebilir.
Ancak kemoterapi alýyor olmak her zaman gebeliði önlemez, ayrýca kemoterapi sýrasýnda
hamile kalýnmasý doðumsal sakatlýklara yol açabilir. Kemoterapinin doðmamýþ çocuða etkileri bilinmediðinden, cinsel yönden aktif dönemde iseniz, doðum kontrolü konusunu onkoloðunuzla görüþmelisiniz.
Bazý ilaçlarýn uzun süre veya yüksek dozda kullanýlmasý kalp hasarýna yol açabilir; ancak doktorlar bu ilacýn dozunun
kontrolünde dikkatli olduklarý gibi, problem bulgularýný da izlerler.
Ayrýca, kemoterapi alan birçok kadýn, konsantrasyon ve belleklerinde hafif bir azalma fark
ederler ("kemo beyin"). Bu durum uzun süre devam edebilir. Ancak araþtýrýcýlar bu bulgularý
doðrulamamýþtýr. "Kemo beyin" konusunun doðru olup olmadýðý henüz bilinmese de,
kemoterapi sonrasý hastalarýn iþlevleri iyidir. Tedavinin bir yan tesiri olarak "kemo beyin"
saptanan çalýþmalarda, belirtilerin genellikle bir veya iki yýl içinde ortadan kalktýðý
görülmüþtür.
Çok nadir olarak, meme kanseri tedavisinden yýllar sonra bazý kemoterapi ilaçlarý akut
myeloid lösemi adý verilen bir baþka kansere yol açabilir. Ancak meme kanseri tedavisinden
elde edilen yarar bu nadir olayýn riskinden çok daha fazladýr.
Halsizlik de kemoterapi alan kadýnlarda uzun sürebilen bir problemdir. Birkaç yýl sürebilen bu
duruma yardýmcý olunabilir. Halsizlik problemi yaþýyorsanýz bunu doktorunuza bildiriniz.(12)
Biyolojik Tedavi
Yayýlmýþ meme kanseri olan bazý kadýnlarda hedefe yönelik tedavi uygulanýr. Ýlk tedavideki yan etkiler, ateþ ve titreme þeklinde olur. Diðer muhtemel yan etkiler ise aðrý, halsizlik, bulantý, kusma, ishal, baþ aðrýsý, nefes almada zorluk ve isiliktir. Bu yan etkiler ilk tedaviden sonra daha az þiddetli olur.
Hedefe yönelik tedaviler bazen kalp yetmezliðine neden olabilecek kalp sorunlarý da yaratabilir. Ayný zamanda akciðerleri de etkileyebilir ve hemen týbbi yardým gerektiren nefes alma problemleri ortaya çýkabilir. Bu tedavileri almadan önce hasta, doktoru tarafýndan kalp ve akciðer problemleriyle ilgili olarak kontrol edilmelidir. Tedavi sýrasýnda doktor, kalp ve akciðer problemi olabilecek hastalara daha çok dikkat eder.
|
|
