|
|
|
|
|
|
|
Genel Bilgiler
Giriş
Tanı
Evrelendirme
Tedavi ve bakım
Kanser araştırmalarının başarısı
Mitler ve Gerçekler
Tedavi Sonrası Bakım
Meme kanseri tedavisinden sonra düzenli kontroller önemlidir. Her ne kadar meme kanseri tamamen yok edilmiş gözükse de, hastalık bazen vücutta kalan tespit edilememiş kanser hücreleri yüzünden nükseder.
Takip
Tedaviniz bittikten sonra tüm takip randevularınıza gitmeniz çok önemlidir. Bu randevularda
doktorunuz belirtiler hakkında sorular soracak, fizik muayene yapacak, kan testleri veya röntgen filmi gibi görüntüleme tetkikleri isteyecektir. Kanserin yinelemesi veya
yayılmasının saptanması ile bazı tedavilerin yan tesirlerinin ortaya çıkarılması için takip
gereklidir. Kafanızdaki soruları doktorunuza sormanız ve varsa endişelerinizi görüşmeniz için
iyi bir fırsattır.
Hemen hemen her kanser tedavisinin yan tesirleri vardır. Bazıları birkaç haftadan birkaç aya
kadar sürebileceği gibi, bazıları ise kalıcı olabilir. Sizi rahatsız eden herhangi bir belirti veya
yan tesiri tedavi ekibinize anlatmaktan çekinmeyin, ancak bu sayede bunların tedavisi için
size yardımcı olabilirler.
Tedavi bittikten sonra tüm takip randevularına gelmeniz çok önemlidir. Karşılaştığınız
ağrı, iştahsızlık, kilo kaybı, adet dönemlerindeki değişiklikleri, olağan dışı vajinal akıntı veya bulanık görüntü gibi değişiklikleri veya bitmeyen baş ağrılarını, baş dönmelerini, nefes darlığını, öksürük, sırt ağrılarını ya da sindirim problemlerini doktorunuza mutlaka anlatınız.
Başlangıçta bu randevular her 3 ile 6 ayda bir yapılır. Kansersiz geçen süre uzadıkça
randevuların sıklığı da azalır. Beş yıl sonra ziyaretler genellikle yılda bire iner.
Sağlam meme ile lumpektomi yapılan memenin düzenli olarak mamografilerini çektirmeye
devam etmelisiniz.
Antiöstrojen kullanıyor iseniz her yıl kadın-doğum muayenesi yaptırmalısınız. Anormal vajinal kanamanız oluyorsa bunu mutlaka doktorunuza belirtmeniz gerekir, çünkü antiöstrojenler rahim kanseri riskini arttırır. Aromataz inhibitörleri kullanıyorsanız kemik yoğunluğunuzu ölçtürmelisiniz.
Kanserin yinelediğine işaret eden herhangi bir bulgu olduğunda doktorunuz daha fazla test
yapılmasını isteyebilir. Kanser yinelerse, cerrahi tedavi, radyoterapi, hormon tedavisi veya
kemoterapi uygulanabilir.
Lenfödem, meme kanseri tedavisinden sonra sıvı birikmesi sebebiyle kolda meydana gelen
şişliktir. Bunun ortaya çıkışının izlenmesi önemlidir, ancak hangi hastalarda lenfödem
gelişeceğini söylemek biraz zordur. Cerrahiden hemen sonra oluşabileceği gibi, aylar, hatta
yıllar sonra da ortaya çıkabilir.
Tedavi ile lenfödem genellikle önlenebilir veya kontrol altında tutulabilir. Etkilenen bölge
tarafındaki kolda enfeksiyon veya yaralanma olması lenfödeme yol açabilir veya var olan
lenfödemi kötüleştirebilir. El veya kolunuzdaki herhangi bir şişlik, sertlik veya yaralanmayı
doktorunuza belirtiniz. Bu sorunların engellenmesine yardımcı olabilecek çeşitli önlemler
vardır. Örneğin bazı doktorlar, lenf bezi cerrahisi veya radyoterapi uygulanan taraftaki koldan
kan alınmamasını ve o koldan tansiyon ölçtürülmemesini önermektedirler. (14 - 17)
5 Yıl Tedavisini Bitirmiş Hastalarda Devam Eden Nüks Riski
Erken evre meme kanserinde güncel tedavi yaklaşımları, sağkalımı artırmış, rekürrensi azaltmıştır.
2003'de Aromataz İnhibitörleri (AI) nin etkisini araştıran bir çalışmanın ön sonuçları yayınlandı. Buna göre AI standart adjuvan tedavisini tamamlamış kadınlarda rekürrens riskini önemli ölçüde azaltmaktaydı. HR+, standart adjuvan antiöstrojen tedavisini tamamlamış 5000' den fazla kadın, tedavinin sonlanmasından sonraki 3 ay içinde AI alanlar veya plasebo alanlar olarak randomize edildiler. 30 aylık izlem süresi sonundaki değerlendirme bulgularına göre AI relatif rekürrens riskinde %42 azalma sağladı. AI, uzak yayılım riskini de azaltmaktaydı ve lenf nodu tutulumu olan hastalarda genel yaşam süresini önemli ölçüde iyileştirdi.(27)
Sonuç olarak AI, 5 yıllık standart adjuvan antiöstrojen tedavisini tamamlayan grupta, hastalıksız sağkalımda anlamlı derecede düzelme sağlamaktaydı, lokal yineleme, kontrlateral olaylarda anlamlı derecede azalma, nod pozitif grupta genel sağ kalımda önemli düzelme sağlamaktaydı.(28) AI adjuvan uygulamada genel sağ kalım avantajı kanıtlanmıştır. Klinik çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre, ASCO tedavi kılavuzlarında standart adjuvan tedavisini tamamlayan hastalarda AI tedavisinin 2,5 yıla kadar uzatılması önerilmekle birlikte(29), bir çalışma sonucuna göre 5 yıllık antiöstrojen tedavisinden sonra hastalıksız postmenapozal kadınlarda 4 yıla kadar uzatılmış AI tedavisinin güvenilir ve klinik olarak etkili olduğu belirtilmektedir(30). AI' yle tedavinin 10 yıla kadar uzatılmasının rekürrens riskini önlemedeki etkilerini araştıran çalışmalar halen sürmektedir.(31) Tüm bu yakın klinik çalışmalardan elde edilen verilere bakıldığında, Amerikan Kanser Derneği ve St. Gallen Uluslararası Konsensus Paneli uzatılmış adjuvan tedavide AI' inin kullanılmasını önermektedir. (32 - 33 - 34)
Yaşam kalitesi
Meme kanseri tedavisi gören kadınlar, tedavi bittikten sonra yaşam kalitelerinin normale
dönüp dönemeyeceğini bilmek isterler. Birçok çalışma bunun normale döneceğini
doğrulamıştır. Ancak, kemoterapi alan kadınların bir kısmında bazı işlevlerde biraz azalma
görülebilir.
Yapılan çalışmalarda genç kadınların meme kanseri ve tedavisine bağlı stresten daha çok
etkilendikleri görülmüştür. Bazıları kendilerini izole edilmiş hissedebilir. Ayrıca kemoterapi,
tedavi edilmesi gereken bir durum olan erken menopoza yol açabilir. Cinsel sorunlar da
yaşanabilir. Bu kadınlar, genç meme kanseri hastalarına yönelik danışma ve destek
gruplarından yararlanabilirler. (14 - 17)
Meme Kanserinin Duygusal Tarafları
Tedavi sırasında çok sayıda tetkik yaptırmaktan, başka şeylere odaklanamayabilirsiniz.
Tedaviniz bittiğinde ise kendinizi duygulardan bunalmış halde bulabilirsiniz. Birçok kadında
bu durum görülür ve destek almak için ideal bir zamandır. Gücünüze ve rahatınıza kavuşmak
için insanlara ihtiyacınız olacaktır. Çeşitli şekillerde destek alabilirsiniz: aile, arkadaşlar,
kanser destek grupları, dinsel veya manevi gruplar, çevrimiçi destek grupları ve bireysel
danışmanlar gibi. Kanser seyri sizi yalnız hissettirebilir ama bununla tek başınıza başa
çıkmak zorunda değilsiniz. (14 - 17)
Cinsellik
Meme kanserli kadınlarda cinsellikle ilgili endişeler genellikle çok kaygı vericidir. Meme
kanseri tedavisinde kullanılan kemoterapi gibi yöntemler hormon düzeyinde değişikliklere yol
açarak, cinsel ilgi veya yanıtta azalmaya yol açabilirler. Özellikle yirmili veya otuzlu yaşlarda
meme kanseri tanısı alan kadınlarda bu durum daha zordur. Eş seçimi ve çocuk sahibi olma
bu dönemde genellikle çok önemlidir.
Hastanın eşi de tanıyı bunaltıcı bulabilir. Eşler tedaviden sonra, özellikle cerrahiden sonra
sevgilerini fiziksel ve duygusal olarak nasıl ifade edecekleri konusunda endişelidir.
Meme kanseri tedavisi memeye dokunulmasından hissedilen hazzı etkileyebilir. Yeniden
yapılan bir memede, meme başına dokunmanın verdiği haz büyük ölçüde kaybolur çünkü
yeniden yapılan meme başı, doğal olandan daha az duyu hisseder. Meme derisi de daha az
duyarlı olabilir. Ancak, zamanla bazı duyular geri gelebilir.
Bazı kadınlar cerrahi yapılan bölgenin etrafına dokunulmasından hoşlanırken; bazıları
bundan hoşlanmayabilir, hatta, diğer memelerine dokunulmasından bile hoşlanmayabilirler.
Az sayıda kadın, mastektomi sonrasında göğüste kronik ağrı hissederler. Cinsel ilişki
sırasında bu bölgelerin yastıkla desteklenmesi yararlı olabilir.
Meme cerrahisi ve radyoterapisi kadının cinsel isteğini fiziksel olarak azaltmaz. Ayrıca,
normal ilişki ve orgazma ulaşma yeteneğini de azaltmaz. Yeni bir çalışmadan güzel haberler
elde edilmiştir: erken evre meme kanserli hastaların çoğu bir yıl içinde gayet iyi uyum
sağlamıştır. Bu kadınların yaşam kalitelerinin hiç kanser geçirmemiş kadınlarınkine yakın
olduğu bildirilmiştir. (18).
Meme Kalıpları ve Sütyenler
Mastektomi yapılan kadınlardan bazıları, yeniden meme yapılması yerine meme kalıpları
kullanmayı tercih edebilirler. Doktorunuz kalıcı bir kalıp için ne zaman hazır olacağınızı size
söyleyecektir. Kalıpların fiyatları farklılık göstermektedir. İyi görünen ve size uyan bir kalıp
almak için zaman ayırın.
Her zaman kullandığınız sütyen sizin için en uygunu olabilir. Bu sütyeniniz meme kalıbı
kullanmaya uygun duruma getirilebilir.
Gebelik
Geçmişte birçok doktor meme kanseri geçiren kadınlara tedaviden sonra en az iki yıl
boyunca hamile kalmamalarını önermekteydi. Bu konuda az çalışma yapılmış olmakla
birlikte, hemen hemen hepsinde başarılı bir tedaviden sonra hamile kalmanın meme kanseri
yineleme riskini arttırmadığı görülmüştür. Hamile kalmayı düşünüyorsanız, bu konuyu
doktorunuzla mutlaka konuşun. Bazen danışmanlık, annelik ve meme kanseri geçirmiş olma
hakkındaki karmaşık konuları sıralamanıza yardımcı olur. (18)
Menopoz Sonrası Hormon Tedavisi (PHT)
Geçmişte doktorlar meme kanseri tedavisinden sonra kadınların menopozun ciddi
belirtileriyle başa çıkabilmeleri için PHT (hormon replasman tedavisi—HRT diye de bilinir)
önermekteydiler. Ancak yeni bir çalışmada elde edilen sonuçlar, meme kanseri tedavisinden
sonra PHT alan kadınlarda kanserin yinelemesi veya yeni meme kanseri oluşması riskinin
arttığını göstermektedir. Bu nedenle, birçok doktor meme kanseri geçirmiş hastalarda PHT
uygulamanın iyi bir fikir olmadığını düşünmektedir. Bu durumdaki kadınların, menopoz
belirtileriyle başa çıkmanın farklı yolları konusunda doktorlarıyla görüşmeleri gerekir. (18)
Yeni Bir Doktora Gitme
Kanser tanısı ve tedavisinden bir süre sonra, kendinizi yeni bir doktorun muayenehanesinde
bulabilirsiniz. Eski doktorunuz taşınmış veya emekli olmuş olabilir veya siz taşınmış ya da
başka bir nedenle doktorunuzu değiştirmiş olabilirsiniz. Yeni doktorunuza tanı ve tedavinizle
ilgili tüm ayrıntıları anlatmanız çok önemlidir. Aşağıdaki bilgilerin elinizin altında olduğundan
emin olunuz:
- biyopsi veya cerrahi işleme ait patoloji raporunuzun kopyası
- cerrahi tedavi yapıldıysa ameliyat raporunuzun kopyası
- hastanede yattıysanız çıkış özetinizin kopyası
- kanser tedavisinde kullanılan bazı ilaçların uzun süreli yan tesirleri olabileceğinden,
- kullanmış olduğunuz ilaçların, dozlarının ve ne zaman kullandığınızın listesi (18)
Tedavi Sırasında ve Sonrasında Dikkate Alınması Gereken Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kanser olmak ve tedaviyle uğraşmak çok zaman alıcı ve duygusal açıdan çökertici olabilir
ancak yaşamınıza yeni bir açıdan bakma fırsatı da yaratabilir. Uzun vadede sağlığınızı nasıl
koruyacağınızı düşünebilirsiniz. (18)
Sağlıklı Seçimler Yapın
Kanser olduğunuzu öğrenmeden önceki yaşamınızı düşünün. Sağlığınızı olumsuz
etkileyebilecek şeyler yapıyor muydunuz? Belki de çok miktarda alkol alıyor, gereğinden
fazla yemek yiyor, sigara içiyor ya da sık egzersiz yapmıyor olabilirsiniz.
Şimdi kendinizi suçlu hissetme veya kendinizi ayıplama zamanı değil. Aksine, yaşamınızın
geri kalanını olumlu etkileyebilecek değişikliklere başlayabilirsiniz. Kendinizi sadece iyi
hissetmekle kalmayacak, aynı zamanda daha sağlıklı olacaksınız.
En çok endişelenebileceğiniz aşağıdaki konulardan başlayabilirsiniz. Sizin için zor olacağını
düşündükleriniz için yardım isteyiniz.(18)
Diyet ve Beslenme
Doğru beslenme herkes için zor bir durumdur, ancak kanser tedavisi sırasında ve sonrasında
daha da zor olmaktadır. Henüz tedavi görüyor ve tedaviye bağlı beslenme sorunları
yaşıyorsanız "Kanserli Kişilerin Beslenmesi (19)" kitapçığından isteyiniz.
Tedaviden sonra yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri sağlıklı beslenme alışkanlıkları
edinmektir. Yediğiniz sağlıklı besinlerin çeşidini arttırmak gibi küçük değişikliklerin uzun
dönem yararlarını görünce şaşıracaksınız. Her gün 5 veya daha fazla porsiyon sebze ve
meyve yiyin. Beyaz un ve şeker yerine kepekli gıdaları tercih edin. Yüksek yağ içeren etleri
kısıtlamaya çalışın. Sosis, sucuk ve pastırma gibi işlenmiş etleri bırakın. Alkol alıyorsanız,
günde en fazla 1 veya 2 kadehle sınırlandırın. Düzenli egzersiz yapmayı unutmayın. İyi bir
diyetle düzenli egzersiz bir araya geldiğinde, sağlıklı kilonuzu korumanıza ve kendinizi daha
enerjik hissetmenize yardımcı olacaktır. (19)
Dinlenme, Halsizlik, Çalışma ve Egzersiz
Halsizlik, kanser tedavisi gören kişilerde sık görülen bir belirtidir. Genellikle sıradan bir
yorgunluk olmayıp, dinlenme ile geçmeyen "kemiğe işlemiş" bir bitkinliktir. Bazı kişilerde bu
halsizlik tedaviden sonra uzun süre devam etmekte ve fiziksel aktivite yapmalarını
engellemektedir. Oysa egzersiz, yorgunluğunuzu azaltmaya yardımcı olur.
Hasta iseniz ve tedavi boyunca yatak istirahatı yapmanız gerekiyorsa, formunuzun,
dayanıklılığınızın ve kas kuvvetinizin biraz azalması normaldir. Fizik tedavi, kaslarınızın
kuvvetini ve hareket genişliğini korumaya yardımcı olacağı gibi, bu denli yorgunluk
hissedilirken ortaya çıkan halsizlik ve depresyon hissi ile mücadele etmeye de yardımcı olur.
Size uygun fiziksel aktivite programları bulunabilir. Egzersiz planınıza başlamadan önce
sağlık ekibinizle görüşün ve onların da fikirlerini alın. Daha sonra, yalnız başınıza egzersiz
yapmamak için kendinize bir egzersiz arkadaşı bulun.
Çok yorgun olsanız bile, aktivite ile dinlenme süresini dengelemelisiniz. İhtiyacınız olduğunda
dinlenmelisiniz.
Egzersiz,
- Fiziksel ve duygusal sağlığınıza katkıda bulunur.
- Kalp-damar sağlığınızı olumlu etkiler.
- Kaslarınızı güçlendirir.
- Yorgunluğu azaltır.
- Gerginlik ve depresyonu hafifletir.
- Genel olarak mutlu olmanızı sağlar.
- Kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olur.
|
|
